ซัลไฟร์

แหล่งแร่ ซัลไฟด์เนื่องกับหินภูเขาไฟ แหล่งแร่ชนิดนี้พบเกิดร่วมกับหินเกือบทุกชนิดในเปลือกโลกช่วงบน แหล่งแร่ซัลไฟด์ (massive sulfide) ที่สำคัญ จะพบอยู่กับหินดินดาน หรือพบเกี่ยวกับหินภูเขาไฟที่ตกทับถมในทะเลหรือมหาสมุทร แหล่งแร่ซัลไฟด์ที่เกิดเกี่ยวข้องกับหินภูเขาไฟนี้เป็นแหล่งแร่ทอง แดง-สังกะสี-ตะกั่ว ที่สำคัญของโลก นอกจากนั้นยังให้แร่พลอยได้ที่สำคัญคือ ทองคำ และเงิน แหล่งแร่ที่มีกำเนิดเกี่ยวข้องกับกระบวนการทางธรณีวิทยาบนผิวโลก แหล่งแร่แบบลานแร่ แหล่งแร่แบบลานแร่ (placer) เกิดเกี่ยวข้องกับกระบวนการผุพังทำลายของหินที่ให้แร่และมีการสะสมตัวของแร่หนักซึ่งคงทนต่อการผุกร่อน      เมื่อหินซึ่งมีแร่หนักที่คงทนต่อการผุกร่อนเกิดการผุพังทำลายลงโดยกรรมวิธี ต่าง ๆ จากลมฟ้าอากาศและน้ำฝน แร่หนักเหล่านี้ก็จะถูกพัดพาไปจากที่เดิมโดยสายน้ำ และในที่สุดจะตกสะสมตัวในบริเวณที่มีสภาพเหมาะสมต่อการสะสมตัวของแร่ เช่น ที่ลุ่ม แหล่งแร่ที่เกิดสะสมตัวตามไหล่เขาไม่ไกลนักจากตัวหินแม่ที่ให้แร่เรียกว่า “แหล่งแร่พลัดไหล่เขา” (eluvial deposit) ส่วนที่ถูกสายน้ำพัดพาไปตกสะสมตัวไกลพอประมาณจากแหล่งต้นกำเนิดในบริเวณ พื้นที่ราบตะกอนน้ำพา (alluvial plain) เรียกว่า “แหล่งลานแร่” แหล่งแบบนี้มักพบชั้นแร่อยู่ใต้ชั้นกรวดทราย ชั้นที่แร่สะสมตัวอยู่รวมกับพวกกรวดทรายนั้นเรียกว่า“ชั้นกะสะ” (paydirt)

บริเวณร่องน้ำเก่าจึงเป็นบริเวณที่เหมาะต่อการสำรวจหาแหล่งแร่แบบลานแร่ แร่ที่จะพบเกิดในแหล่งลานแร่ได้จะต้องมีคุณสมบัติที่สำคัญดังนี้ มีความถ่วงจำเพาะสูง ทนต่อการผุพังทางเคมี ไม่แตกหักง่าย แร่หลักที่พบเกิด เป็นแหล่งลานแร่ ได้แก่ ดีบุก ทองคำ ทองคำขาว โคลัมไบต์-แทนทาไลต์ อิลเมไนต์ รูไทล์ เซอร์คอน เพชร พลอยทับทิม และแซปไฟร์ การทำเหมืองดีบุกใน ภาคใต้ของประเทศไทย ส่วนใหญ่ได้จากแหล่งแร่ประเภทนี้ เช่นเดียวกับแหล่งพลอยแซปไฟร์ จังหวัด จันทบุรี ตราด และ จังหวัดกาญจนบุรี แหล่งแร่ตกค้างสะสม